ΡΕΠΟΡΤΑΖ
ΦΩΤΕΙΝΗ ΔΟΞΑ
Κάλαντα: πρόκειται για ευχετικά και εγκωμιαστικά τραγούδια, που ψάλλονται εθιμικά μια φορά τον χρόνο, κυρίως την παραμονή μεγάλων θρησκευτικών εορτών, τιμώντας την παράδοση του κάθε τόπου και λαού.
Παραμονή των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς (Αγίου βασιλείου), των Θεοφανίων, ακόμη και των Βαΐων(του Λαζάρου), τραγουδιούνται κυρίως από παιδιά, τηρώντας τα ήθη και έθιμα της κάθε περιοχής.
Όλα αυτά…συνοδεύονται, από το παραδοσιακό μεταλλικό τρίγωνο, που ο ήχος του μας είναι τόσο γνώριμος, τόσο αγνός και ταυτόχρονα τόσο θαυμάσιος και μοναδικός, που ακούγοντάς τον μας γυρίζει κάπου εκεί…στα παιδικά μας χρόνια, εκεί που ήταν τόσο ανέμελα, τόσο ξένοιαστα και λέγαμε και εμείς τα κάλαντα. Άλλα μουσικά όργανα που μπορούν να συνοδεύσουν τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα είναι: το τύμπανο, λαούτο, το νταούλι(ή αλλιώς τσαμπούνα), το ακορντεόν, η φλογέρα, η φυσαρμόνικα, κλπ.
ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ-ΑΠΟ ΠΟΙΟΥΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥΝΤΑΙ-ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑΤΟΣ
Τα Κάλαντα κυρίως προέρχονται μέσα από την Βυζαντινή Παράδοση, από τις λεγόμενες Βυζαντινές Καλέντες, από το γνωστό κυρίως έθιμο των αρχαίων Ελλήνων της Ειρεσιώνης.
Κύριος σκοπός των τραγουδιών αυτών είναι-μετά τις ευχές, τα «Χρόνια Πολλά»- το(εθιμοτυπικό μορφής)φιλοδώρημα, είτε σε χρήματα(την σημερινή εποχή), είτε σε προϊόντα(σε παλιότερες περιόδους).
Η κύρια ερώτηση, είναι η κλασική: «Να Τα Πούμε»; Και μόλις έρθει η απάντηση, «Να Τα Πείτε»!, ξεκινούν.
Ψάλλονται κυρίως από παιδιά, αλλά και ενήλικες, είτε μεμονωμένα, είτε κατά ομάδες, σε οποιονδήποτε χώρο, είτε προέρχεται για οικεία, είτε για επαγγελματική στέγη.
Ξεκινούν κυρίως με έναν χαιρετισμό και στην συνέχεια αναγγέλλουν την μεγάλη χριστιανική εορτή, καταλήγοντας στις ευχές. Κύριο χαρακτηριστικό είναι η γλώσσα στην οποία ψάλλονται, δηλαδή την καθαρεύουσα, καταδεικνύοντας αμέσως τον τόπο καταγωγής τους, δηλαδή την προέλευσή τους μέσα από τους Βυζαντινούς χρόνους, τις λεγόμενες «Καλένδες του Ιανουαρίου», που γιορτάζονταν με ιδιαίτερη λαμπρότητα.
Βεβαίως υπάρχουν και οι παραλλαγές Αυτών, που αναγκαστικά έρχεται και η διάκρισή τους σε εθνικά ή αστικά και στα τοπικά ή παραδοσιακά(κατά περιοχή).
Οι παραλλαγές των Χριστουγεννιάτικων Καλάντων, μόνο στον Ελλαδικό χώρο, ξεπερνούν τις τριάντα. Ταυτόχρονα όμως υπάρχουν και εισροές, αγγλοσαξωνικών-Χριστουγεννιάτικων Τραγουδιών, μερικά εκ των οποίων έχουν μεταγλωττιστεί στα Ελληνικά και χρησιμοποιούνται επιπρόσθετα με τα παραδοσιακά.
Η ονομασία των Καλάντων, μπορεί να διαφέρει από περιοχή σε περιοχή. Μπορούν να έχουν την ονομασία «Κόλιντα», «Κόλεντας» και «Κόλιαντας». Μπορούν όμως να διαφέρουν και οι στίχοι των Καλάντων, που αυτό συνήθως έχει να κάνει με την ιδιαιτερότητα της κάθε περιοχής της Ελλάδας, τα διαφορετικά ήθη και έθιμα του κάθε τόπου. Μοιάζουν λίγο με εκείνα τα κάλαντα της αρχαιότητας, τα λεγόμενα «Χελιδονίσματα της Αρχαίας Ελλάδας».
Η ΛΑΪΚΗ ΜΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗ, ΕΠΙΤΑΣΣΕΙ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΕΝΑ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ, ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΞΑΚΟΥΣΤΑ ΑΠΟ ΠΟΛΛΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ ΠΡΙΝ.
«ΚΑΛΙΚΑΝΤΖΑΡΟΙ»
Σίγουρα αυτές τις Άγιες ημέρες, τις γιορτινές ημέρες υπήρχαν -κατά την λαϊκή παράδοση και μέσα στο πλαίσιο της φαντασίας μας- ο μύθος των Καλικαντζάρων, των ξωτικών δηλαδή, που έμπαιναν από τις καμινάδες, ή από ξεχασμένες ανοιχτές πόρτες των σπιτιών και έκαναν άνω-κάτω τα σπίτια και τις επιχειρήσεις των νοικοκυριών. Σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση, αν δεν γινόταν ο καθιερωμένος Αγιασμός την παραμονή των Φώτων, δεν υπήρχε καμία περίπτωση να αποχωρήσουν. Ένα επίσης όπλο κατά αυτών των ξωτικών, ήταν οι διάφορες Προσευχές που απαγγέλλονται, ο Λιβανισμός, καθώς και το φυτό Κρεμμύδα.
«ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΚΑΡΑΒΑΚΙ»
Το Χριστουγεννιάτικο Παραδοσιακό Καραβάκι, θεωρείται πανάρχαιο έθιμο, της ναυτικής πατρίδας μας. Το στολίζουμε λίγες ημέρες πριν, είτε σε μικρή κατασκευή στα σπίτια μας, είτε σε μεγαλύτερη κατασκευή σε κεντρικούς δρόμους και πλατείες, τιμώντας πάνω απ’ όλα την Γιορτή των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Η Χίος, είναι ένα από τα νησιά, που τηρούν κατά κύριο λόγω αυτό το έθιμο, αποτίνοντας φόρο τιμής στους ναυτικούς της, κρατώντας ζωντανή την λαϊκή μας παράδοση.
«ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΔΕΝΤΡΟ»
Το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο, δεν πρόκειται για ελληνικό έθιμο, ωστόσο οι περισσότεροι συνηθίζουμε να το στολίζουμε στα σπίτια μας λίγες μέρες πριν, τιμώντας την γιορτή των Χριστουγέννων και δεν το κρατάμε παραπάνω από την Γιορτή των Θεοφανίων, διότι θεωρείται κακοτυχία. Στολίζεται παράλληλα και σε κεντρικές πλατείες, ή και έξω από τις επιχειρήσεις, τηρώντας πάντοτε το το έθιμο. Το Χριστουγεννιάτικο Δέντρο στολίζεται σε Αμερική, αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Η ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΗ ΦΑΤΝΗ ΚΑΙ ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΜΑΓΟΙ ΜΕ ΤΑ ΔΩΡΑ
Η Χριστουγεννιάτικη Φάτνη, στολίζεται κοντά στο Χριστουγεννιάτικο Δέντρο, σε ανάμνηση της πραγματικής Φάτνης, στην οποία γεννήθηκε ο Ιησούς Χριστός στην Βηθλεέμ, με κατασκευές των κυρίων προσώπων του θεοτικού γεγονότος, την μητέρα όλων μας Παναγία-Μαρία, του Ιωσήφ, των Τριών Μάγων, των Τριών Βοσκών, Αγγέλων και ζώων. Στολίζεται όμως και στις κεντρικές πλατείες των πόλεων και χωριών, όταν μάλιστα γίνονται και μεγάλες κατασκευές, τιμώντας χαρακτηριστικά το έθιμο των εορτών. Η παράδοση της Φάτνης, ένα έθιμο που η φήμη του εξαπλώνεται και εκτός της χώρας μας. Αφρική, Ασία, Λατινική Αμερική, Ρουμανία, Ιταλία, Αυστρία, κλπ.
Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΓΑΛΟΠΟΥΛΑ
Η Παραδοσιακή Γαλοπούλα, είναι ένα έθιμο που καθιερώθηκε ως το κατεξοχήν γιορτινό φαγητό, που σερβίρετε στο Χριστουγεννιάτικο Τραπέζι. Πρόκειται για το έθιμο, που έχουν υιοθετήσει αρκετές χώρες του κόσμου, Ισπανία, Μεξικό, Γαλλία και Αγγλία. Στην Ελλάδα και ιδιαιτέρως δε στην Κρήτη και την Θεσσαλία, η Γαλοπούλα μαγειρεύεται κυρίως την Πρωτοχρονιά.
ΟΙ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΕΣ ΚΑΡΤΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΔΩΡΑ
Φέρνουν τύχη και ευτυχία, στα άτομα που επικοινωνούν μέσω της αποστολής και αποδοχής καρτών και δώρων, τις εορταστικές κυρίως ημέρες.
ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΙΑΤΙΚΟ ΣΤΕΦΑΝΙ ΑΠΟ ΓΚΙ
Πρόκειται για το έθιμο, σύμφωνα με το οποίο στολίζεται στην εξώπορτα, συμβολίζοντας το καλωσόρισμα των επισκεπτών, τις εορταστικές ημέρες. Το Γκι σύμφωνα με ένα παλιό μύθο, φύτρωσε για πρώτη φορά στις πατημασιές του Χριστού όταν βάδιζε στη γη και τα αγκαθωτά φύλλα του, αλλά και οι κόκκινοι καρποί του, συμβολίζουν τα μαρτύρια του Σωτήρα, καθώς και τις σταγόνες από το αίμα του, λόγος για τον οποίο το γκι λέγεται και «αγκάθι του Χριστού» σε πολλές γλώσσες της Βόρειας Ευρώπης. Σύμφωνα όμως με κάποιον άλλον μύθο, ονομάστηκε και «Άγιο Δέντρο». Το Γκι, φημολογείται ακόμη από τα αρχαία χρόνια. Φυτεύεται κοντά στα σπίτια, προστατεύοντας το από τους κεραυνούς και δεισιδαιμονίες, αλλά και κοντά σε αγροκτήματα, διώχνοντας μακριά το δηλητήριο.
ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΈΘΙΜΑ, ΑΝΑΒΙΩΝΟΥΝ ΣΕ ΠΟΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ.
Στην ΚΡΗΤΗ, έχουμε το «Ζύμωμα του Χριστόψωμου», όπου θεωρείται κατά την παράδοση ως το ευλογημένο ψωμί, στο Χριστουγεννιάτικο Τραπέζι.
Στην ΉΠΕΙΡΟ, έχουμε το «Αναμμένο Πουρνάρι», που συμβολίζει τα κλαδιά που έκοψαν οι βοσκοί, πηγαίνοντας να προσκυνήσουν τον μικρό Ιησού και επειδή ήταν νύχτα και δεν υπήρχε φως, τα έβαλαν φωτιά για να φωτίσουν το σκοτάδι.
Στην ΘΕΣΣΑΛΙΑ, έχουμε το «Σφάξιμο του Γουρουνιού».
Στην ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΘΡΑΚΗ, έχουμε το «Χριστόξυλο». Πρόκειται για το ξύλο που συλλέγεται στα χωράφια, από τους νοικοκύρηδες των σπιτιών και το οποίο καίγεται στο τζάκι του σπιτιού, για όλο το δωδεκαήμερο των εορτών, από τα Χριστούγεννα μέχρι και τα Φώτα. Η στάχτη των ξύλων, συμβολίζει την προφύλαξη των σπιτιών και των χωραφιών από κάθε κακό, αλλά και την ζεστασιά του Χριστού στην Φάτνη, καθώς ζεσταίνουν τον χώρο του σπιτιού.
Στην ΔΡΑΜΑ, συναντάμε το «Έθιμο των Μωμόγερων», το οποίο προέρχεται από Πόντιους πρόσφυγες. Ένα έθιμο, που συνδέεται με τις μιμητικές κινήσεις των πρωταγωνιστών. Φορώντας τομάρια ζώων, ντυμένοι με στολές ανθρώπων, οπλισμένοι με σπαθιά, -καθ’ όλη την διάρκεια του δωδεκαημέρου των εορτών-, προσδοκούν την τύχη, για την νέα χρονιά.
Στην ΚΟΖΑΝΙ και την ΚΑΣΤΟΡΙΑ, έχουμε τα λεγόμενα «Ραγκουσάρια», οπου πρόκειται για παρόμοιο έθιμο με Αυτό των Μωμόγερων.
Στην ΠΕΛΛΑ, αναβιώνει το έθιμο της «Κόλιντα Μπάμπω», όπου οι κάτοικοι ανάβουν φωτιές, φωνάζοντας «κόλιντα μπάμπω», που σημαίνει «σφάζουν γιαγιά». Σύμφωνα με το έθιμο, οι φωτιές ανάβουν για να μάθουν οι άνθρωποι για τη σφαγή του Ηρώδη και να προφυλαχτούν.
Στη ΣΙΑΤΙΣΤΑ ΚΟΖΑΝΗΣ αναβιώνουν οι «Κλαδαριές», οι φωτιές δηλαδή που ανάβονται για να ζεστάνουν τον Χριστό, τα λεγόμενα «Κόλιαντα», τα κάλαντα αλλιώς στο τοπικό σιατιστινό ιδίωμα, και τα «Μπουμπουσάρια», που είναι τα καρναβάλια, με το καθαρά σιατιστινό Αϊβασιλιάτικο χορό.
ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΩΝ ΚΑΙ ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ
- Τα Κάλαντα Χριστουγέννων της Σμύρνης
- Τα Κάλαντα Αρτάκης της Μικράς Ασίας
- Τα Κάλαντα Χριστουγέννων από την Καππαδοκία της Μικράς Ασίας
- Τα Μικρασιάτικα Κάλαντα
- Τα Αρβανίτικα Κάλαντα
- Τα Ποντιακά Κάλαντα
- Τα Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα της Θράκης
- Τα Κρητικά Κάλαντα των Χριστουγέννων
- Τα Μωραΐτικα Κάλαντα των Χριστουγέννων
- Τα Ποντιακά Κάλαντα των Χριστουγέννων
ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ(ΣΕ ΑΠΛΗ-ΣΥΝΤΟΜΗ ΜΟΡΦΗ)
Καλήν
εσπέραν άρχοντες,
κι αν είναι ορισμός σας,
Χριστού την Θείαν γέννησιν,
να πω στ’ αρχοντικό σας.
Χριστός
γεννάται σήμερον,
εν Βηθλεέμ τη πόλη,
οι ουρανοί αγάλλονται,
χαίρει η φύσις όλη.
Εν τω
σπηλαίω τίκτεται,
εν φάτνη των αλόγων,
ο βασιλεύς των ουρανών,
και ποιητής των όλων.
ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΣΜΥΡΝΗΣ
Καλὴν
ἐσπέραν ἄρχοντες κι ἂν εἶναι ὁρισμός σας,
Χριστὸς γεννᾶται σήμερον ἐν Βηθλεὲμ τῇ πόλει.
Ἐν τῷ σπηλαίῳ τίκτεται, ἐν φάτνῃ τῶν ἀλόγων.
Κερὰ ψηλή, κερὰ λιγνή, κερὰ καμαροφρύδα.
Κερά μ᾿ ὅταν στολίζεσαι νὰ πᾶς στὴν ἐκκλησία.
Ἔχεις καὶ κόρην ἔμορφη ποὺ δὲν ἔχει ἱστορία.
Μῆδε στὴν πόλη βρίσκεσαι, μῆδε στὴν Καισαρεία.
Ἔχεις καὶ γιὸν στὰ γράμματα, ὑγιὸν εἰς τὸ ψαλτήρι.
Νὰ τὸν ῾ξιώσει καὶ ὁ Θεός, νὰ βάλει πετραχῆλι.
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ (ΕΡΥΘΡΑΙΑΣ)
Χριστούγεννα
– πρωτούγεννα, πρώτη, πρώτη γιορτή του χρόνου.
Εβγάτε νιοι και μάθετε, που ο, που ο Χριστός γεννιέται,
γεννιέται κι ανατρέφεται, με μέ-, με μέλι και με γάλα.
Το μέλι τρων οι άρχοντες, το γά-, το γάλα οι αφεντάδες,
και το μελισσοβότανο, το λού-, το λούζονται οι κυράδες.
Σ΄ αυτό το σπίτι πούρθαμε, τα ρα-, τα ράφια είν’ ασημένια,
του χρόνου σα ξανάρθομε, νάναι, νάναι μαλαματένια.
Σ’ αυτά τα σπίτια πούρθαμε, πέτρα, πέτρα να μη ραΐσει,
κι ο νοικοκύρης κ’ η κερά, χίλια, χιλιά χρονιά να ζήσει.
Πολλά ‘παμε τ’ αφέντη μας, ας που, ας πούμε της κεράς μας,
κερά ψηλή, κερά λιγνή, κερά, κερά καμαροφρύδα,
έχεις και κόρην όμορφη, που δε, που δεν έχει ιστορία,
μηδέ στη πόλη βρίσκεται μηδέ, μηδέ στη Καισαρεία.
¨Εχεις και γιον στα γράμματα, υγιόν, υγιόν εις το ψαλτήρι,
να τον αξιώσει ο Θεός, να βα, να βάλει πετραχήλι.
ΚΑΛΑΝΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ-ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ
Καλὴν
ἐσπέραν ἄρχοντες κι ἂν εἶναι ὁρισμός σας,
Χριστὸς γεννᾶται σήμερον ἐν Βηθλεὲμ τῇ πόλει.
Ἐν τῷ σπηλαίῳ τίκτεται, ἐν φάτνῃ τῶν ἀλόγων,
οἱ οὐρανοί ἀγάλλονται, χαίρει κι ἡ φύσις ὅλη.
Ἐκ τῆς Περσίας ἔρχονται τρεῖς Μάγοι μὲ τὰ δῶρα,
ἄστρον λαμπρὸν τοὺς ὁδηγεῖ, χωρίς νὰ λείψῃ ὥρα.
Γονατιστοὶ τὸν προσκυνοῦν καὶ δῶρα τοῦ χαρίζουν,
σμύρνα, χρυσὸν καὶ λίβανον, Θεὸν τὸν εὐφημίζουν.
Καὶ ἐπληρώθη τὸ ῥηθέν, Προφήτου Ἡσαΐου,
μετὰ τῶν ἄλλων προφητῶν καὶ τοῦ Ἱερεμίου.
Φωνὴ ἠκούσθη ἐν Ραμᾷ, Ραχὴλ τὰ τέκνα κλαίει,
παραμυθήν οὐκ ἤθελεν, ὅτι αὐτὰ οὐκ ἔχει.
Ἰδοὺ ὅπως σᾶς εἴπαμεν ὅλην τὴν ὑμνωδίαν,
τοῦ Ἰησοῦ μας τοῦ Χριστοῦ, Γέννησιν τὴν ἁγίαν.
Χρόνους πολλοὺς νὰ χαίρεσθε, πάντα εὐτυχισμένοι,
σωματικῶς καὶ ψυχικῶς νὰ εἶσθε πλουτισμένοι.
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ(ΑΡΤΑΚΗΣ ΠΡΟΠΟΝΤΙΔΑΣ)
Καλήν
εσπέραν άρχοντες
άν είναι ορισμός σας
Χριστού τή Θεία γέννηση
νά πώ στ’ αρχοντικό σας
Χριστός γεννάται σήμερον
έν Βηθλεέμ τή πόλη
οί ουρανοί αγάλλονται
χαίρει ή κτήσις όλη
Έν τώ σπηλαίω τίκτεται
έν φάτνη τών αλόγων
ό βασιλεύς τών ουρανών
καί ποιητής τών όλων
Πλήθος αγγέλων ψάλλουσι
τό δόξα έν υψίστοις
καί τούτον άξιον εστί
ή τών ποιμένων πίστις
Έκ τής Περσίας έρχονται
τρείς μάγοι μέ τά δώρα
άστρο λαμπρό τούς οδηγεί
χωρίς νά λείψει ώρα
Φτάσαντες είς Ιερουσαλήμ
μέ πόθο ερωτώσι
πού εγεννήθη ό Χριστός
νά πάν’ νά τόν ευρώσι
Διά Χριστόν ώς ήκουσε
ό βασιλεύς Ηρώδης
αμέσως εταράχτηκε
κι έγινε θηριώδης
Ότι πολλά φοβήθηκε
διά τή βασιλεία
μή τού τήν πάρει ό Χριστός
καί χάσει τήν αξία
Κράζει τούς μάγους καί ρωτά
πού ό Χριστός γεννάται
είς Βηθλεέμ ηξεύρωμεν
ώς ή Γραφή διηγάται
Τούς είπε νά υπάγουσι
καί όπου τόν ευρώσι
νά τόνε προσκυνήσωσι
νά πάν’ νά τού ειπώσι
Πώς θά υπάγει καί αυτός
γιά νά τόν προσκυνήσει
μέ δόλο ό μισάθεος
γιά νά τόν αφανίσει
Βγαίνουν οί Μάγοι τρέχουσι
καί τόν αστέρα βλέπουν
φώς θεϊκό κατήρχετο
καί μέ χαρά προστρέχουν
Γονατιστοί τόν προσκυνούν
καί δώρα τού χαρίζουν
σμύρνα χρυσούν καί λίβανο
θεό τόν εφημίζουν
Αφού τόν επροσκύνησαν
ευθύς πάλι μισεύουν
καί τόν Ηρώδη μελετούν
νά πάνε γιά νά εύρουν
Πλήν Άγγελος έξ ουρανού
ούτος τούς εμποδίζει
άλλην οδό νά πορευτούν
αυτός τούς διορίζει
Καί πάλι άλλος Άγγελος
τόν Ιωσήφ προστάζει
είς Αίγυπτο νά μεταβεί
καί εκεί νά ησυχάζει
Νά πάρει καί τήν Μαριάμ
ομού μέ τόν υϊό της
γιατί ό Ηρώδης τόν ζητεί
τόν τόκο τόν δικό της
Μή βλέποντας ό βασιλιάς
τούς μάγους νά γυρίζουν
είς Βηθλεέμ επρόσταξε
παιδί νά μήν αφήσουν
Όσα παιδιά εύρωσι
δύο χρονών καί κάτω
ευθύς νά τά περάσωσι
απ’ τά φρικτά σπαθιά των
Χιλιάδες δεκατέσσερεις
σφάζουν σέ μιά ημέρα
θρήνο κλαυθμό καί οδυρμό
είχε κάθε μητέρα
Καί εκπληρώθην τό ρηθέν
Προφήτου Ησαΐου
μετά τών άλλων προφητών
καί τού Ιερεμίου
Εδώ πού καλαντήσαμε
πέτρα νά μή ραγίσει
κι ό νοικοκύρης τού σπιτιού
χίλια χρόνια νά ζήσει.
ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΘΡΑΚΗΣ
Χριστός
γεννάται, χαρά στον κόσμο,
χαρά στον κόσμο, στα παλληκάρια
Σαράντα μέρες, σαράντα νύχτες
κι ή Παναγιά μας κοιλοπονούσε
Κι η Παναγιά μας κοιλοπονούσε
κοιλοπονούσε παρακαλούσε
Κοιλοπονούσε παρακαλούσε
όλους τους άγιους τους άι Αποστόλους
Όλους τους άγιους τους άι Αποστόλους
τρεις αποστόλοι μαμμή γυρεύουν
Τρεις αποστόλοι μαμμή γυρεύουν
μαμμή γυρεύουν για μήλο τρέχουν
Οι άι Αποστόλοι για μήλο τρέχουν
ώσπου να πάνε κι ώσπου να έρθουν
Η Παναγιά μας ξελευτερώθει
μέσα στις δάφνες μεσ΄ στα λουλούδια
Μέσα στις δάφνες μέσ΄ στα λουλούδια
κάνει τον ήλιο και το φεγγάρι
Κάνει τον ήλιο και το φεγγάρι
σαν ήλιος λάμπει σαν νιό φεγγάρι
Σαν ήλιος λάμπει σαν νιό φεγγάρι
σ΄ αυτό το σπίτι του νοικοκύρη
Σ΄ αυτό το σπίτι του νοικοκύρη
ΚΡΗΤΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ
Καλήν
εσπέραν άρχοντες, αν είναι ορισμός σας
Χριστού τη θεία Γέννηση να πω στ’ αρχοντικό σας.
Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλη
οι ουρανοί αγάλλονται χαίρετ’ η κτίσις όλη.
Εντός σπηλαίου τίκτεται, εν φάτνη των αλόγων
ο Βασιλεύς των ουρανών και ποιητής των όλων.
Εκ της Περσίας έρχονται τρεις μάγοι με τα δώρα
άστρο λαμπρό τους οδηγεί χωρίς να λείψει ώρα.
Φτάσαντες εις Ιερουσαλήμ με πόθον ερωτώσι
πού εγεννήθη ο Χριστός να πάν να τον ευρώσι!
Διά Χριστόν ως ήκουσε ο βασιλεύς Ηρώδης
αμέσως εταράχθηκε έγινε θηριώδης.
Ότι πολλά φοβήθηκε διά τη βασιλεία
μην του την πάρει ο Χριστός και χάσει την αξία.
Κράζει τους μάγους και ρωτά πού ο Χριστός γεννάται;
Εις Βηθλεέμ ηξεύρομεν ως η γραφή διηγάται.
Γεννάται κι αναθρέφεται με μέλι και με γάλα
το μέλι τρών οι άρχοντες το γάλα οι αφεντάδες
και στο μελισσοβότανο να λούζονται οι κυράδες.
Κερά ψηλή κερά λιγνή κερά καμαροφρύδα
κερά μου τον υγιόκα σου και τον πρωτότοκό σου
για λούστονε για χτένιστον για στείλτον στο σχολειό του
να τονε δείρει ο δάσκαλος με τρία κλωνάρια μόσχο*
και να του σκούξουν τα παιδιά: μωρέ μοσκοδαρμένε
μωρέ και πούν’ τα γράμματα, μωρέ και πουν ο νούς σου;
Κερά καμαροτράχηλη και φεγγαρομαγούλα
και κρουσταλίδα του γιαλού και πάχνη από τα δέντρα
Aπού τον έχεις τον υγιό το μοσχοκανακάρη
λούζεις τον και χτενίζεις τον και στο σχολειό τον πέμπεις.
Κι ο δάσκαλος τον έδειρε μ’ ένα χρυσό βεργάλι
και η κυρά δασκάλισσα με το μαργαριτάρι.
Έχετε γιο στα γράμματα που σέρνει το κοντύλι
να του τ΄αξώσει ο Θεός να βάλει πετραχήλι.
Επόμαμε του γιόκα σας να πούμε και τση κόρης
έχετε κόρη όμορφη γραμματικός τη θέλει
μ’ αν είναι και γραμματικός πολλά προυκιά γυρεύγει.
Είπαμε δα για την κερά ας πούμε και τση βάγιας
άψε βαγίτσα το κερί, άψε και το λυχνέρι
και κάτσε και ντουσούντισε ήντα θα μασ-ε φέρεις.
Για απάκι, για λουκάνικο, για χοιρινό κομμάτι
κι από τον πείρο του βουτσού** να πιούμε μια γεμάτη.
Κι από τη μαύρη όρνιθα κανένα αυγουλάκι
κι αν το΄χει κάνει η γαλανή*** ας είναι ζευγαράκι
κι από το πιθαράκι σου λάδι ένα κουρουπάκι
κι αν είναι κι ακροπλιάτερο βαστούμε και τ’ ασκάκι.
Φέρε πανιέρι κάστανα, πανιέρι λεπτοκάρυα****
και φέρε και γλυκό κρασί να πιουν τα παλληκάρια
Κι αν είναι με το θέλημα άσπρη μου περιστέρα,
Ανοίξετε την πόρτα σας να πούμε «καλησπέρα».
ΜΩΡΑΪΤΙΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ
Χριστούγεννα-Πρωτούγεννα
πρώτη γιορτή του χρόνου,
για βγάτε διέτε μάθετε πως ο Χριστός γεννιέται
γεννιέται κι ανατρέφεται με μέλι και με γάλα.
Το μέλι τρων’ οι άρχοντες, το γάλα οι αφεντάδες
και το μελισσοβότανο το λούζονται οι κυράδες.
Κυρά ψηλη κυρα λιγνη, κυρά γαϊτανοφρύδα,
κυρά μου, όταν στολίζεσαι να πας στην εκκλησιά σου,
Βαζεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι αγκάλη,
και τον καθάριο Αυγερινό τον βαζεις δαχτυλίδι.
Εμείς εδώ δεν ήρθαμε να φάμε και να πιούμε,
Μα αφου σας αγαπούσαμε ήρθαμε να σας δούμε.
Δώστε μας και τον κόκορα, δώστε μας και την κότα,
δώστε μας και πεντ’ έξι αυγά να πάμε σ’ άλλη πόρτα.
ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ
Χριστός
γεννέθεν, χαρά σον κόσμον χα, καλή ώρα, καλή σ’ ημέρα
Χα, καλόν παιδίν οψέ γεννέθεν
οψέ
γεννέθεν, ουρανοστάθεν. Το εγέννεσεν η Παναΐα
Το ενέστεσεν αϊ-Παρθένος.
Εκαβάλκεψεν
χρυσόν πουλάρι
και εκατήβεν σο σταυροδρόμι Σταυρουδρόμιν και μυροδρομι
Έρπαξαν άτόν
οι χιλ’ Εβραίοι
χίλ’ Εβραίοι και μίρ’ Εβραίοι
χιλ’ Εβραίοι και μιρ’ Εβραίοι.
Ασ’
ακρέντικα κι άσ’ σην καρδίαν
αίμαν έσταξεν, χολήν κι εφάνθεν.
ούμπαν έσταξεν και μύρος έτον μύρος έτον και μυρωδία.
Εμυρίστεν
ατ’ ο κόσμον όλεν
για μυρίστ’ άτό και σύ αφέντα. Σύ αφέντα, καλέ μ’ αφέντα
Έρθαν τη
Χριστού τα παλικάρια
και θυμίζνε το νοικοκύρην
νοικοκύρη μ και βασιλέα.
Δέβα σο
ταρέζ και ελα σην πόρτας
δως μας ούβας και λεφτοκάρια
κι αν ανοι’εις μας χαραν σην πόρτα ‘σ.
(Καλα Χριστούγεννα και εις έτη πολλά)
